Kierownik Szkolenia Praktycznego / Doradca Zawodowy: Dariusz Wojtala
Kto to jest młodociany pracujący zatrudniony w celu nauki zawodu? Pracownik młodociany to osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. Można go zatrudniać tylko jako młodocianego pracownika, który ukończył co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową i przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu. Jeżeli osoba nie ukończyła 15-stego a skończyła 14-sty rok życia może zostać zatrudniona jako młodociany pracujący w celu nauki zawodu na zasadach:
- ukończył ośmioletnią szkołę podstawową,
- jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny wyraził zgodę na zatrudnienia, a poradnia psychologiczna – pedagogiczna wystawiła pozytywna opinię.
Zatrudnianie młodocianych pracowników.
W ramach nauki zawodu obejmuje przygotowanie teoretyczne i praktyczne do wykonywania danego zawodu. Okres nauki zawodu wynosi 36 miesięcy. Umowa o pracę zawarta z pracownikiem młodocianym zatrudnionym w celu przygotowania zawodowego zawierana jest na czas nieokreślony. Obowiązkiem pracodawcy jest poinformować wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w zależności od miejsca zamieszkania osoby młodocianej.
Nauka zawodu kończy się egzaminem, którego koszt ponosi pracodawca. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu pracownik młodociany otrzymuje zaświadczenie potwierdzające umiejętności w wykonywaniu danego zawodu.
Pracownikowi młodocianemu zatrudnionemu w celu przygotowania zawodowego można wypowiedzieć umowę o pracę tylko w przypadku (art. 196 Kodeksu pracy):
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- reorganizacji zakładu pracy, która uniemożliwi przygotowywanie zawodowe;
- stwierdzenia nieprzydatności osoby młodocianej do pracy, do której odbywa przygotowanie zawodowe;
- niewypełniania przez osobę młodocianą obowiązków wynikających z umowy o pracę lub z obowiązku dokształcania się.
W razie wypowiedzenia młodocianemu umowy należy poinformować o tym fakcie przedstawiciela ustawowego lub opiekuna oraz szkołę i ewentualnie izbę rzemieślniczą.
Czas pracy młodocianego pracującego?
Młodociani, którzy nie ukończyli 16 lat, mogą pracować maksymalnie 6 godzin na dobę, natomiast ci, którzy ukończyli 16 lat, nie mogą pracować dłużej niż 8 godzin na dobę. Normy te mają charakter bezwzględny, co oznacza, że nie można wydłużyć czasu pracy. Czas pracy pracowników młodocianych to nie tylko praca w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, ale także czas nauki zgodny z obowiązkowym planem lekcji. Oznacza to, że do czasu pracy wlicza się czas obowiązkowych zajęć szkolnych. W stosunku do pracowników młodocianych istnieje bezwzględny zakaz zatrudniania ich w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej. Nadgodzinami będą w przypadku osób do 16 roku życia, godziny pracy powyżej 6 godzin, a w przypadku osób powyżej 16 roku życia powyżej 8 godzin
W przypadku pracowników młodocianych przerwa w pracy jest dłuższa i wynosi 30 minut i jest obowiązkowa w przypadku tych, których dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny. Pracownik pełnoletni zatrudniony na umowę w celu przygotowania zawodowego ma prawo do 15-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy, jeżeli jego wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin dziennie.
Odpoczynek dobowy i tygodniowy pracowników młodocianych.
Odpoczynek dobowy pracowników młodocianych jest dłuższy o 3 godziny od odpoczynku dobowego pozostałych pracowników i wynosi co najmniej 14 godzin na dobę. Powinien on obejmować 8 godzin pory nocnej oraz 6 godzin kolejno po niej następujących. Odpoczynek tygodniowy natomiast musi wynosić 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, w odróżnieniu od 35 godzin, które musi zapewnić pracodawca pracownikom pełnoletnim. Nieprzerwany 45-godzinny odpoczynek tygodniowy powinien obejmować niedzielę.
Urlop wypoczynkowy młodocianych – zasady przyznawania.
Zgodnie z art. 205 Kodeksu Pracy młodociany pracownik uzyskuje prawo do urlopu wypoczynkowego z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy w wymiarze 12 dni roboczych.
Natomiast z upływem roku pracy młodociany pracownik zyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych.
W roku kalendarzowym, w którym młodociany kończy 18 lat, ma prawo do urlopu w pomniejszonym wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.
Młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu, o którym mowa powyżej, pracodawca może, na jego wniosek udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych. Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Zatem młodociany pracownik, który podejmuje dodatkowe zatrudnienie poza pobieraniem nauki w szkole, w pierwszym roku pracy nabywa prawo do dwóch urlopów. Ponadto po roku pracy może nabyć 38 dni urlopu wypoczynkowego.
Powyższa regulacja stanowi korzystniejsze uregulowanie dla młodocianego pracownika niż uregulowania urlopowe dla dorosłych pracowników. Oczywiście ma to związek z ochroną zdrowia pracujących uczniów.
!!! Warto przytoczyć zdanie prof. Waleriana Sanetry, który uważa, że „młodocianym przysługuje dłuższy urlop niezależnie od tego, czy zostali zatrudnieni w oparciu o zwykłą umowę o pracę, czy umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, czy realizują obowiązek dokształcania czy też nie”. Założeniem takiego rozwiązania jest ochrona ich rozwoju psychofizycznego. !!!
Młodocianym w rozumieniu Kodeksu jest osoba, która ukończyła 15, a nie przekroczyła 18 lat (art. 190 § 1 Kodeksu pracy). Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat (art. 205 § 2 Kodeksu pracy).
Zaliczkowy urlop wypoczynkowy młodocianego w pierwszym roku pracy.
Warto wskazać, że w pierwszym roku pracy młodociany pracownik może uzyskać w okresie ferii szkolnych, po wcześniejszym złożeniu pracodawcy wniosku, urlop wypoczynkowy na zasadzie zaliczki. Urlop zaliczkowy przyznawany jest w sytuacji, w której nie nabył on jeszcze prawa do urlopu wskazanego powyżej. Chodzi o to, by młoda osoba miała możliwość wypocząć w okresie ferii zimowych przez pierwszy okres pracy, ale także przez okres wakacji, który stanowi dla uczniów czas wolny od nauki w szkole.
Przykład 1.
We wrześniu 2021 r. 16-letni uczeń podjął swoją pierwszą pracę jako pomocnik sprzedawcy w sklepie, po godzinach nauki w szkole. W okresie ferii zimowych przypadających w terminie od 04.01.2022 r. do 17.01.2022 r. postanowił skorzystać z urlopu zaliczkowego i w związku z tym złożył stosowny wniosek urlopowy swojemu pracodawcy. Pracodawca powinien udzielić młodocianemu urlopu zgodnie z wnioskiem, mimo że nie upłynął jeszcze okres 6 miesięcy od podjęcia pierwszej pracy, który uprawnia pracującego ucznia do nabycia 12 dni urlopowych.
Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu młodocianemu w okresie ferii zimowych z uwagi na potrzebę dłuższego odpoczynku pracujących uczniów, co jest związane z ich rozwojem i wiekiem. W dalszym okresie (np. w okresie wakacyjnym) może on udzielić młodocianemu pracownikowi kolejnego urlopu, jednak na stosowną liczbę dni, które pozostały pracownikowi do wykorzystania. Pracodawca powinien wziąć pod uwagę liczbę dni, które zostały przez pracownika już wcześniej „skonsumowane”.
Pracodawca może udzielić pracującemu uczniowi urlopu bezpłatnego na czas ferii, który łącznie z urlopem wypoczynkowym nie może przekroczyć dwóch miesięcy. Urlop bezpłatny udzielany młodocianym jest wliczany do stażu pracy, z którym wiążą się uprawnienia pracownicze. Stanowi to uregulowanie bardziej korzystne dla młodocianych niż dla zatrudnionych pełnoletnich. Warto przypomnieć, że zgodnie z art. 174 § 2 Kodeksu pracy okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
!!! Ponadto urlop bezpłatny udzielany na czas ferii młodocianego należy odróżnić od urlopu bezpłatnego uregulowanego w art. 174 Kodeksu pracy, to jest urlopu bezpłatnego udzielanego ogółowi zatrudnionych. Zatem pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego młodocianemu, który złożył wniosek w oparciu o art. 205 § 4 Kodeksu pracy. Wówczas taki urlop bezpłatny jest wliczany do stażu pracy. Ponadto uczeń może starać się również o urlop bezpłatny na zasadach ogólnych (art. 174 Kodeksu pracy), wówczas pracodawca nie ma obowiązku zgodzić się na jego udzielenie, a młodociany nie będzie miał w związku z tym roszczenia do pracodawcy. Warto jednak zaznaczyć, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego na zasadzie art. 174 Kodeksu pracy nie jest wliczany do stażu pracy. !!!
Urlop wypoczynkowy a staż pracy.
W przypadku podjęcia przez młodocianego pracownika kolejnych prac, w kolejnych miesiącach czy latach, okresy te będą zaliczone do stażu pracy zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy. Zatem wliczone powinny być wszystkie okresy poprzedniego zatrudnienia niezależnie od przerwy w zatrudnieniu czy z uwagi na powód ustania stosunku pracy. Warto dodać, że po ukończeniu pierwszego roku pracy przez pracującego ucznia, który pozostaje nadal w zatrudnieniu, nabywa on prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego. Wynika to z ogólnej zasady wynikającej z art. 153 § 2 Kodeksu pracy, według której „prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym”.
Wymiar kolejnego urlopu nabywanego z dniem 1 stycznia każdego roku wynosi 26 dni roboczych, do czasu ukończenia przez pracującego ucznia 18 lat. W sytuacji, w której młodociany nabywa prawo do urlopu z 1 stycznia, ale jeszcze przed ukończeniem 18 lat, dopiero po formalnym ukończeniu pełnoletności nabywa uprawnienie do urlopu wypoczynkowego w liczbie 20 dni roboczych. Warto wskazać, że w sytuacji, w której pracujący uczeń osiąga pełnoletność przed upływem pierwszego roku pracy, wymiar jego urlopu będzie ustalany zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy.
Przykład 2.
Krzysztof Nowak - pracujący uczeń - urodzony 25 października 2004 r. podjął zatrudnienie 1 września 2020 r. Młodociany nabędzie uprawnienie do pierwszego urlopu w liczbie 12 dni roboczych 28 lutego 2021 r., natomiast 31 sierpnia 2021 r. będzie miał uprawnienie do 26 dni urlopu. Ponadto 1 stycznia 2022 r. nabędzie prawo do 20 dni urlopu z uwagi na uzyskanie pełnoletności w tym roku.
Konkludując, młodociany pracownik może nabyć w pierwszym roku pracy 38 dni urlopowych (12 dni i 20/26 dni). Pracodawca jest obowiązany udzielić pracującemu uczniowi urlopu zaliczkowego na czas ferii zimowych. Ponadto pracodawca udziela pracującemu uczniowi zgodnie ze stosownym wnioskiem, w okresie ferii świątecznych, bezpłatnego urlopu wypoczynkowego, który nie może przekroczyć 2 miesięcy łącznie z urlopem wypoczynkowym. Urlop bezpłatny udzielony pracującemu uczniowi podlega wliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia urlopowe.
